Φλεκτρό: Ο εντυπωσιακός οικισμός

Σε υψόμετρο περίπου 900 μέτρων, πάνω από το χωριό Γωνιές του Δήμου Χερσονήσου, βρίσκονται τα απομεινάρια ενός εντυπωσιακού οικισμού των περίφημων Σκοτεινών Χρόνων, δηλαδή της περιόδου παρακμής του Μινωικού Πολιτισμού και εμφάνισης ποικίλλων κινδύνων που οδήγησαν τους Μινωίτες στο να εγκαταλείψουν πεδινά και παραθαλάσσια μέρη αναζητώντας τόπους εγκατάστασης σε ψηλά και απόκρημνα-δυσπρόσιτα σημεία.Το Καρφί ήταν ο μεγαλύτερος οικισμός στη βορειότερη είσοδο του Λασιθίου εγκατεστημένος στην βασικότερη φυσική οδό που οδηγούσε προς το Οροπέδιο. Μπορούσε να ελέγχει το δρόμο από το ψηλότερο σημείο μέχρι τα ανατολικά. Ένας δεύτερος οικισμός, το Φλεκτρό, φτιάχτηκε στη βορειότερη άκρη της κορυφής Λουλουδάκι, σε απόσταση περίπου τριών χιλιομέτρων δυτικά από το Καρφί.Ο οικισμός Φλεκτρό ανακαλύφθηκε το 1986.Απλώνεται σε μια περιοχή που συνήθως επισκέπτονται μόνο βοσκοί και κυνηγοί.Σύμφωνα με την περιγραφή που έκανε σε εργασία του για την περιοχή ο Πολωνός Καθηγητής αρχαιολογίας Krzysztof Nowicki: Μια κατεστραμμένη μάντρα είναι ορατή στο σαμάρι που δημιουργείται κάτω από το ψηλότερο τμήμα του βουνού. Μια άλλη- που την περίοδο ανακάλυψης του οικισμού- χρησιμοποιούνταν ακόμα από βοσκό βρίσκεται στην ανατολική πλαγιά, 200 μέτρα χαμηλότερα.

Ο συγκεκριμένος οικισμός των Σκοτεινών Χρόνων ήταν σχεδόν άγνωστος ακόμα και στους ντόπιους, που κυρίως ενδιαφέρονταν για τα σπήλαια που είναι διάσπαρτα σε κοντινές αποστάσεις.Γι αυτό το λόγο και διέφυγε της προσοχής όταν εξερευνήθηκε,πριν από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το σπήλαιο της Φανερωμένης, που βρίσκεται λίγες δεκάδες μέτρα παρακάτω (δείτε εδώ).Στην ίδια πλαγιά με το σπήλαιο εντοπίζονται και κάποια στοιχεία υδραγωγείου.Ο οικισμός Φλεκτρό καλύπτει μια έκταση περίπου 8.000-10.000 τετραγωνικών μέτρων.Η ίδρυση του προσδιορίζεται κατά την Υστερομινωική περίοδο ΙΙΙΓ (1200-1100 π.Χ), όπως και εκείνη στο κοντινό Καρφί και στον Πορολιό.Το Φλεκτρό προσφέρει, από το σημείο όπου βρίσκεται, μια πραγματικά υπέροχη θέα προς το Καρφί και τη Σελένα, στα ανατολικά, προς το Μοχό και την ακτογραμμή στα βόρεια, αλλά και προς το Ηράκλειο στα δυτικά. Μόνο προς τα νότια η θέα κρύβεται από τον ορεινό όγκο Λουλουδάκι.

Όπως αναφέρει ο Krzysztof Nowicki ,παρόμοια φυσικά χαρακτηριστικά αποτελούσαν βασικά σημεία στην τοπογραφία των προσφυγικών οικισμών που ιδρύθηκαν την Υστερομινωική περίοδο ΙΙΙΓ.Στο Φλεκτρό, όπως και σε άλλους ανάλογους οικισμούς της ίδιας περιόδου, εντόπισαν, στο ψηλότερο σημείο, συγκεντρώσεις καμένων οστών ζώων καθραύσματα πήλινων αγγείων.Κάτι αντίστοιχο, που παραπέμπει σε βωμό, είχε βρεθεί στη Φορτέτσα της Άρβης αλλά και στα βουνά της Σητείας.Οι οικίες στο Φλεκτρό είχαν κτιστεί στις πλαγιές, γύρω από τον ψηλότερο λοφίσκο, στα ανατολικά και βόρεια του.Σήμερα ωστόσο μόνο λιγοστά σκόρπια απομεινάρια μπορεί να δει κανείς στο έδαφος. Κάποια εξ αυτών ίσως έχουν καλυφθεί, στην πορεία των αιώνων, από χώμα ενώ στις πιο εκτεθειμένες περιοχές ίσως και να έχουν πλήρως διαλυθεί.

Πάντως υπάρχουν σημεία όπου οι γραμμές των τοίχων και σε κάποιες περιπτώσεις και το περίγραμμα τους μπορεί να αναγνωριστεί.Το Φλεκτρό ανήκει στην ομάδα των εκτενών προσφυγικών εγκαταστάσεων των σκοτεινών χρόνων στην Κρήτη, αν και είναι μικρότερης έκτασης από εκείνη που βρέθηκε στο Καρφί.Στο ξεκίνημα της Πρωτογεωμετρικής περιόδου (1000-800 π.Χ) οι περισσότερες και πλέον απομονωμένες εγκαταστάσεις προσφύγων εγκαταλείφθηκαν και νέες δημιουργήθηκαν που ναι μεν είχαν αμυντικό χαρακτήρα αλλά δεν είχαν τόσο δύσκολη προσέγγιση όπως οι εγκαταστάσεις της Υστερομινωικής περιόδου.

(Το φωτογραφικό υλικό μας παραχώρησε ο Γιώργος Χαλκιαδάκης ενώ οι πληροφορίες για τον οικισμό προέρχονται από την εργασία του Krzysztof Nowicki "Το Flechtron and other dark age sites near kera Karfi", Πεπραγμένα του Ζ' Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου).